ปรากฏการณ์ “เบรกทิพย์” (Phantom Braking) เมื่อระบบความปลอดภัย กลายเป็นภัยเงียบ

เทคโนโลยียานยนต์ก้าวหน้าไปไกลจนถึงยุคที่รถยนต์สามารถ “มองเห็น” และ “ตัดสินใจ” แทนมนุษย์ได้ แต่เหรียญย่อมมีสองด้าน เมื่อระบบช่วยเบรกฉุกเฉินอัตโนมัติ (AEB) และระบบควบคุมความเร็วแปรผัน เกิดความผิดพลาด ตัดสินใจเบรกกะทันหันโดยไม่มีสิ่งกีดขวางจริง หรือที่เรียกกันว่า เบรกทิพย์ (Phantom Braking)  ปัญหานี้ไม่ได้สร้างแค่ความรำคาญ แต่กำลังกลายเป็นโจทย์ใหญ่ด้านความปลอดภัยและกฎหมายในปี 2568

สถานการณ์ทั่วโลก: เมื่อผู้บริโภคไม่ทนอีกต่อไป

ในสหรัฐอเมริกา หน่วยงานความปลอดภัยบนท้องถนน (NHTSA) ได้รับเรื่องร้องเรียนจำนวนมหาศาลเกี่ยวกับอาการ เบรกทิพย์ ในรถยนต์หลายยี่ห้อ ทั้งรถยนต์สันดาปและรถยนต์ไฟฟ้า (EV) นำไปสู่การสอบสวนทางเทคนิคที่เข้มข้นขึ้น โดยเฉพาะประเด็นเรื่อง “ความไว” ของเซนเซอร์ (Sensitivity) ที่มากเกินไป และข้อจำกัดของระบบที่ใช้กล้อง (Camera-based) เพียงอย่างเดียวในการประมวลผล

ความเคลื่อนไหวทางกฎหมายที่น่าจับตามองคือ การฟ้องร้องแบบกลุ่ม (Class Action Lawsuits) ที่เจ้าของรถรวมตัวกันฟ้องบริษัทผู้ผลิต ฐานโฆษณาเกินจริงเรื่องความปลอดภัย และปกปิดข้อบกพร่องของซอฟต์แวร์ ซึ่งศาลเริ่มมีคำสั่งให้คดีมีมูลและเดินหน้าต่อได้ นี่คือสัญญาณเตือนว่าค่ายรถจะปล่อยผ่านเรื่องนี้ไม่ได้อีกแล้ว

เคส “เบรกทิพย์” สุดระทึกในอาเซียนและบริบทถนนเมืองไทย

ย้อนกลับมาที่ภูมิภาคอาเซียน เมื่อช่วงกลางปี 2568 เราเห็นข่าวใหญ่ในมาเลเซีย กรณีรถ EV รุ่นยอดนิยมเกิดอาการ เบรกทิพย์ กระทันหันกลางทางด่วน เนื่องจากการทำงานผิดพลาดของเซนเซอร์ประตู (Door Sensor) ซึ่งระบบตีความว่าประตูเปิดขณะขับขี่ จึงสั่งตัดระบบขับเคลื่อนทันที เหตุการณ์นี้ชี้ให้เห็นว่า ระบบ Safety Interlock ที่ซับซ้อน หากไม่มีระบบสำรอง (Redundancy) ที่ดีพอ อาจนำมาซึ่งหายนะได้

สำหรับประเทศไทย ปัญหา เบรกทิพย์ มักเกิดจากสภาพถนนที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว เช่น

• เงาของสะพานลอยหรือต้นไม้ที่พาดผ่านถนน ทำให้กล้องเข้าใจผิดว่าเป็นสิ่งกีดขวาง

• การขับขี่ในซอยแคบที่มีรถจักรยานยนต์ขับสวนระยะประชิด

• แผ่นเหล็กปูถนนจากการก่อสร้างที่สะท้อนแสงผิดปกติ

ทางออกที่น่าเศร้า: “ปิดระบบทิ้ง” คือคำตอบสุดท้าย?

สิ่งที่น่ากังวลที่สุดในไทยขณะนี้ คือพฤติกรรมของผู้ใช้รถจำนวนมากที่เลือกแก้ปัญหาที่ปลายเหตุ ด้วยการเข้าไปตั้งค่า “ปิด” ระบบช่วยเบรก (AEB) หรือลดระดับการทำงานให้ต่ำที่สุดทุกครั้งที่เริ่มขับรถ

การกระทำเช่นนี้ แม้จะช่วยลดความรำคาญจากอาการเบรกทิพย์ได้ แต่เท่ากับว่าผู้ขับขี่กำลังทิ้งเกราะป้องกันสุดท้ายไป หากเกิดเหตุฉุกเฉินขึ้นจริง เช่น เด็กวิ่งตัดหน้า หรือรถคันหน้าเบรกกะทันหัน ระบบจะไม่ช่วยเบรกให้เลย กลายเป็นว่าผู้บริโภคจ่ายเงินซื้อเทคโนโลยีความปลอดภัยมาแต่ใช้งานจริงไม่ได้

สรุปและข้อแนะนำ

Phantom Braking ยังคงเป็นโจทย์ใหญ่ที่ต้องรอการแก้ไขด้วยการอัปเดต Software (OTA) จากผู้ผลิต เพื่อให้ AI เรียนรู้สภาพถนนที่ซับซ้อนได้ดียิ่งขึ้น แต่ในระหว่างนี้ ผู้ขับขี่ควรปฏิบัติตัวดังนี้:

1. อย่าไว้วางใจระบบ 100%: โดยเฉพาะในจุดที่มีแสงเงาซับซ้อน

2. เตรียมเท้าขวาเสมอ (Cover Brake/Accelerator): หากรถเริ่มเบรกเอง ให้กดคันเร่งสวนเบาๆ (Override) เพื่อคืนคำสั่ง

3. แจ้งศูนย์บริการ: การส่ง Log file ให้ศูนย์บริการ เป็นวิธีเดียวที่จะช่วยให้วิศวกรมีข้อมูลไปปรับปรุงระบบในอนาคต